Iranian Chemist شیمیدان ایرانی
کدام آزمایشگاه برای آزمون و کالیبراسیون دارای صلاحیت لازم است؟
این سوال در طول تاریخ همواره نتایج حاصل از آزمایشگاهها را مورد تردید قرار داده است. در بسیاری از موارد چالشهای ناشی از این سوال و اثبات درستی نتایج یک آزمایشگاه هزینه های زیادی اعم از هزینه های مالی، زمان و اعتبار را بر طرفین تحمیل نموده است. در گذار تاریخی و در راستای تعیین معیارهایی برای صلاحیت آزمایشگاهها، استانداردهای بین المللی، منطقه ای و ملی متفاوتی تدوین شده است. شاید استاندارد بین المللی ISO/IEC 17025 یکی از موفقترین استانداردها در این زمینه بوده است که در مقایسه با سایر استانداردها از اقبال بین المللی بیشتری برخوردار بوده است. آخرین ویرایش منتشر شده از این استاندارد در سال ۲۰۰۵ برای استفاده بین المللی در دسترس قرار گرفت. گرچه در ماههای اخیر، بحثهای پیرامون پیش نویس ویرایش جدید این استاندارد به شدت در محافل آزمایشگاهی رونق گرفته است.
از سوی دیگر در دنیای جدید و با رویکردهای کار تخصصی و واگذاری خدمات به بخشهای خصوصی، مشتریان و سازمانهای کنترلی برای تأیید فعالیتهای آزمون و کالیبراسیون آزمایشگاهها، متناسب با اهمیت الزامات مد نظر خود، دغدغه ها و بایدها و نبایدهای متفاوتی را به عنوان الزامات برای تأیید صلاحیت آزمایشگاه در نظر می گیرند. این امر نهایتا منجر به صعود بخشنامه ها و آیین نامه های متفاوت از سوی سازمانها و مراجع مختلف جهت ارزیابی صلاحیت آزمایشگاهها شده است. طبیعی است با وجود این تنوع در بخشنامه ها و دستورالعملها، آزمایشگاههای متقاضی همکاری و یا تأیید صلاحیت، ملزم به برآورده ساختن تمامی الزامات بر اساس سلایق و دستورالعمل متفاوت سازمانها میشوند. این بدان معنی است که برای همکاری و یا تأیید صلاحیت توسط هر سازمان، آزمایشگاهها درگیر فرایندهای موازی و متناوبی شامل تأمین الزامات، تهیه مدارک مورد نیاز، ممیزیهای متنوع، مرتفع کردن عدم انطباقهای احتمالی و … خواهند شد. بدیهی است که این امر مستلزم صرف منابع آزمایشگاهها شامل هزینه های مالی و زمانی برای تأیید طلاحیت توسط سازمانها میگردد. نکته تأمل برانگیز اینجاست که در برخی موارد الزامات تعیین شده در دستورالعملها و بخشنامه های سازمانهای متفاوت، با هم بسیار متفاوت و گاها متناقض است که این امر آزمایشگاهها را دچار سردرگمی بیشتر نموده است.
نکته تأمل برانگیز این است که یکی از اهداف اصلی تدوین استانداردهای بین المللی همچون ISO/IEC 17025 اصل یکسان سازی است. یکی از نتایج مهم حاصل از توافق و و یکسان سازی الزامات، کاهش نیاز به ممیزیهای اضافی آزمایشگاه توسط مشتریان و سایر سازمانها است. حال آنکه تنوع ایجاد شده در دستورالعملها و بخشنامه های سازمانهای متفاوت در مسیری متفاوت با این اصول است. اینکه سازمانها و مشتریان متفاوت دارای دغدغه ها و حساسیتهای متفاوتی هستند، کاملا قابل درک و منطقی است اما به نظر می آید توجه بیش از حد و افزایش الزامات گاها غیر ضروری در این بخش، بسیاری از سازمانها و آزمایشگاهها را از اصل یکسان سازی و کاهش هزینه ها دور کرده است. با توجه به هزینه های ناشی از ممیزیهای اضافی در فوق بیشتر بدانها پرداختیم، انتظار میرود کارشناسان و دست اندرکاران تأثیرگذار در سازمانها با در نظر گرفتن اصل یکسان سازی، به گونه ای دستورالعملهای ارزیابی صلاحیت آزمایشگاهها را به روزآوری نمایند تا کمترین هزینه را به آزمایشگاهها تحمیل نمایند و آزمایشگاهها در جهت ارتقای کیفیت خدمات آزمون و کالیبراسیون، امکان بیشتری جهت بهره مندی از منابع خود شامل هزینه های مالی و زمانی داشته باشند.
