ماری کوری و پزشکی جنگ

اگر از دیگران بپرسید مشهورترین زن تاریخ علم کیست، بعید است نامی به جز ماری کوری را به زبان بیاورند و اگر از انها بپرسید چه چیز او را این چنین شهره کرده، بی شک خواهید شنید که وی همان کسی است که رادیواکتیو را کشف کرد. شاید برخی شنیده باشند که وی جایزه نوبل را نیز به چنگ آورده است، اما کمتر کسی میداند که او یک قهرمان جنگ جهانی اول نیز هست. در واقع اگر شما به یک صد سال قبل برگردید و سری به آزمایشگاه او در پاریس بزنید، هیچ اثری از وی و رادیوم کشف شده توسط او در آنجا نخواهید یافت؛ چرا که ماری در آن زمان در جبهه ها در حال خدمت رسانی بود. با آغاز جنگ در اوایل سال ۱۹۱۴ و پیشروی سربازان آلمانی به سمت پاریس، وی دریافت باید نتایج تحقیقاتش را مخفی کند. به این دلیل هر آنچه از رادیوم جمع آوری کرده بود را در ظرفی سربی نهاد، آن را با قطار به بوردو واقع در ۶۰۰ کیلومتری پاریس برد و در صندوق امانات یک بانک محلی به امانت گذاشت تا با خیال راحت، برای استفاده از دانشش در جهت کمک به مجروحین جنگی، به جبهه برود.

اشعه ایکس در خدمت مجروحان جنگی

اشعه ایکس که در واقع نوعی اشعه الکترومغناطیسی است پیشتر توسط ویلهلم رونتگن، یکی دیگر از کسانی که همراه با کوری به دریافت جایزه نوبل نائل آمد، در سال ۱۸۹۵ کشف شده بود و بلافاصله پس از کشفش، توسط پزشکان برای عکس برداری از استخوانهای بدن بیماران و تشخیص محل اشیای وارد شده به آنها؛ از جمله برای تشخیص محل اصابت گلوله، مورد استفاده قرار گرفت. در اوایل جنگ، دستگاههای عکس برداری اشعه ایکس صرفا در بیمارستانهای مناطق شهری مستقر بودند، اما این بیمارستانها، فاصله زیادی تا خطوط مقدم جبهه داشتند که سربازان طخمی باید در انجا تحت درمان قرار میگرفتند. کوری برای رفع این مشکل، اولین خودروی رادیولوژی سیار را اختراع کرد که هم دستگاه اشعه ایکس داشت و هم اتاق تارک خانه؛ خودروی مذکور این امکان را فراهم میکرد تا تجهییزات مورد نیاز به سادگی به خطوط جبهه و محلهای مورد نیاز برای جراحی سربازان زخمی منتقل شوند.

اصلیترین مشکل در راه اختراع این خودرو، تامین برق مورد نیاز دستگاه تولید اشعه ایکس بود که کوری آن را با تعبیه یک دینام (نوعی ژنراتور تولید برق) در طراحی خودرو حل کرد و بدین ترتیب از طریق موتور بنزینی خودرو، برق مورد نیاز دستگاه تامین میشد.

از انجا که ارتش فرانسه در تامین بودجه این خودرو تعلل کرد، کوری دست به دامن اتحادیه زنان فرانسه شد و با تامین بودجه لازم از این سازمان بشردوستانه، اولین خودروی رادیولوژی سیار را تولید و روانه جبهه ها کرد که این امر نقش بسیار مهمی در درمان مجروحان جنگ مارن در سال ۱۹۱۴ و پیروزی ارتش متفقین مقابل آلمانها و جلوگیری از اشغال فرانسه توسط آنها داشت.

با بالا گرفتن آتش جنگ، نیاز به خودروهای سیار رادیولوژی فزونی گرفت و کوری با استفاده از نفوذ خود در بین زنان ثروتمند فرانسه توانست ۲۰ خودرو از این نوع را بسازد. او اکنون با مشکل جدیدی مواجه شده بود و آن عدم وجود تکنسین لازم برای استفاده از این خودروها بود. وی دست به کار شد و ۲۰ طن داوطلب را برای آموزش نحوه استفاده از تجهیزات اشعه ایکس به استخدام درآورد. این دوره ها که شامل دو بخش تئوری فیزیک الکتریکی و اشعه ایکس در کنار دوره های عملی مربوط به آموزش آناتومی و عکاسی میشد، با اعزام اولین گروه از تکنسینهای آموزش دیده به جبهه ها خاتمه نیافت و در نهایت، ۱۵۰ پرستار ورزیده توانستند از آموزشهای او فارغ التحصیل شوند.

کوری در این مدت صرفا به تربیت کادر ورزیده اکتفا نکرد و خود نیز با کوری کوچولوی اختصاصی خودش (نامی که آن زمان به خودروی رادیولوژی سیار داده شده بود) بارها به جبهه رفت. وی علاوه بر ساخت و اعزام خودروهای سیار رادیولوژی، بر ساخت ۲۰۰ مرکز رادیولوژی ثابت در بیمارستانهای پشت جبهه نیز نظارت داشت.

کوری؛ گرفتار در عوارض کار طولانی با اشعه ایکس

اگرچه تعداد کمی از زنان ارائه دهنده خدمات اشعه ایکس در جنگ آسیب دیدند، ولی اوضاع آنها بهتر از مجروحان جنگی نبود. بسیاری از آنها در اثر قرار گرفتن بیش از حد در معرض اشعه ایکس دچار سوختگی شده بودند. کوری از عواقب قرار داشتن در معرض اشعه خبر داشت و میدانست این زنان در آینده با عوارضی همچون سرطان دست و پنجه نرم خواهند کرد.، اما آنقدر زمان نداشت که آنها را در مقابل اشعه ایمن کند.

کوری از جنگ جان سالم به در برد ولی از دست اشعه ایکس نتوانست فرار کند. او به نوعی کم خونی کشنده مبتلا شده بود که بسیاری میگفتند دلیل آن، کار زیاد وی با رادیوم بوده است، اما کوری این نظریه را رد میکرد و میگفت همیشه خود را مقابل اشعه اشعه رادیو اکتیو حفاظت کرده و دلیل بیماری او قرار گرفتن بیش از حدش در معرض اشعه ایکس بوده؛ نه رادیوم. ما هرگز نخواهیم فهمید که آیا او واقعا به دلیل قرار کرفتن بیش از حد در معرض اشعه ایکس دچار سرطان خون شد یا خیر، ولی بقایای جسدش در سال ۱۹۹۵ ثابت کرد که در بدن وی هیچ رادومی وجود نداشته و او در اثر رادیوم از دنیا نرفته است.