طبقه بندی عنصرها و نکات کنکوری جدول تناوبی

طبقه بندی عنصرها

اگر عنصرها را به ترتیب افزایش عدد اتمی از Z = 1 تا Z = 118 در ۷ ردیف و ۱۸ ستون مرتب کنیم، جدول دوره ای (تناوبی) امروزی به دست می آید. با پیمایش هر ردیف از چپ به راست، خواص عنصرها به طور مشابه تکرار می شود؛ از این رو چنین جدولی را جدول دوره ای یا جدول تناوبی عنصرها نامیده اند.

هر ردیف افقی جدول، که نشان دهنده چیدمان عنصرها بر حسب افزایش عدد اتمی است، دوره نام دارد و هر ستون، شامل عنصرها با خواص شیمیایی مشابه است و گروه نامیده می شود.

شکل زیر نمایی کلی از جدول تناوبی امروزی است:

نکته کنکوری ۱:

برای تعیین تناوب و گروه یک عنصر لازم است گازهای نجیب به همراه عدد اتمی هر کدام از آن ها را به ترتیب از بالا به پایین به خاطر بسپاریم.

بدین ترتیب که برای تعیین گروه هر عنصر کافی است عدد اتمی مربوط به گاز نجیب قبل از آن را از عدد اتمی آن عنصر کم کنیم تا شماره گروه آن عنصر به دست آید.

همچنین برای تعیین تناوب هر عنصر می بایست یک واحد به تناوب گاز نجیب قبل از آن عنصر اضافه کنیم.

به عنوان مثال عنصر نقره _۴۷Ag با عدد اتمی ۴۷ را در نظر بگیرید. با توجه به عدد اتمی نقره، گاز نجیب قبل از آن کریپتون _۳۶Kr با عدد اتمی ۳۶ می باشد، بنابراین شماره گروه نقره _۴۷Ag برابر ۱۱ = ۳۶ – ۴۷ می باشد. همچنین کریپتون در تناوب ۴ قرار دارد. بنابراین عنصر نقره _۴۷Ag با عدد اتمی ۴۷ در تناوب ۵ می بایست قرار داشته باشد. بنابراین عنصر نقره _۴۷Ag در تناوب ۵ و گروه ۱۱ قرار دارد.

نکته کنکوری ۲:

برای تناوب های ۲ و ۳، گروه ۳ تا ۱۲ را در نظر نمیگیریم و همانطور که در جدول تناوبی هم مشاهده می کنید، در این دو تناوب بعد از گزوه ۲ بلافاصله گروه ۱۳ را خواهیم داشت.

نکته کنکوری ۳:

عنصرهای ۵۷ تا ۷۱ با نام لانتانیدها و عنصرهای ۸۹ تا ۱۰۳ با نام آکتینیدها در گروه ۳ و به ترتیب در تناوب های ۶ و ۷ قرار دارند. در واقع این دو دسته که هر کدام شامل ۱۵ عنصر می باشند در یک خانه قرار دارند.

نکته کنکوری ۴:

با توجه به نکته کنکوری شماره ۳، برای تعیین شماره گروه عناصری که عدد اتمی آن ها بیشتر از ۵۴ می باشد می بایست این نکته را در نظر داشته باشیم که اگر عدد اتمی آن ها در محدوده ۵۷ تا ۷۱ و یا ۸۹ تا ۱۰۳ قرار داشت، این عناصر مربوط به گروه ۳ جدول تناوبی می باشند.

نکته کنکوری ۵:

برای تعیین شماره گروه عناصری که عدد اتمی آن ها بیشتر از ۷۱ از تناوب ۶ و بیشتر از ۱۰۳ از تناوب ۷ باشد می بایست علاوه بر کم کردن عدد اتمی مربوط به گاز نجیب قبل از ان از عدد اتمی آن عنصر، ۱۴ واحد دیگر نیز کم کنیم تا شماره گروه صحیح به دست آید.

به عنوان مثال عنصر تالیم _۸۱Tl در گروه ۱۳ = ۱۴ – ۵۴ – ۸۱ قرار دارد.

نکته کنکوری ۶:

طولانی ترین گروه، گروه ۳ می باشد با تعداد ۳۲ عنصر و طولانی ترین تناوب، تناوب های ۶ و ۷ می باشند با ۳۲ عنصر.

نکته کنکوری ۷:

عنصرهای مربوط به یک گروه از لحاظ خواص شیمیایی مشابه یکدیگرند.

به عنوان مثال اگر عنصر فرضی X با اتم اکسیژن ترکیبی با فرمول X₂O₃ بسازد، تمامی عنصرهای هم گروه با عنصر X نیز می تواند ترکیبی با همین فرمول با اتم اکسیژن بسازند.

 

دکتر مهدی نباتی