کنترل آفات (pest control) در تولید گیاهان دارویی

کنترل آفات در تولید گیاهان دارویی

همانگونه که در مقاله “مشکلات تولید داروهای با کیفیت فارماکوپه ای” ذکر گردید دلایل متعددی برای افزایش تولید گیاهان دارویی وجود دارد که لازمه آن به کار گیری تمام روشهای کنترل آفات میباشد.

هدف از کنترل آفات دفع یا نابودسازی گیاهان یا جانورانی است که به هر صورت، مستقیم یا غیر مستقیم، سلامت و تغذیه انسان را تهدید مینماید. این کار توسط عوامل فیزیکی، شیمیایی یا بیولوژیکی صورت می پذیرد. تا حد امکان از بروز آثار بازدارنده تعادل بیولوژیکی، با اعمال راههای کنترل آفات که در آنها روشهای بیولوژیکی همراه با روشهای فیزیکی و شیمیایی به کار میروند، می باید اجتناب گردد.

کنترل آفت بیولوژیکی از دشمنان طبیعی آفت جهت نابودسازی آن و یا تشویق تجمع این دشمنان در محیط کشت بهره می جوید. ساده ترین و قطعا قدیمیترین مثال نگاهداری گربه ها در انبارهای غله یا آسیابها میباشد. در مواردی روشهای مصنوعی بیولوژیکی مورد استفاده قرار میگیرند مانند تهیه باسیل Thuringiensis که به حدود ۱۰۰ گونه پروانه حمله نموده اما برای حشرات مفید ضرری ندارد.

روشهای فیزیکی شامل وجین کردن مکانیکی (Mechanical weeding) و به کارگیری نوارهای گریس (Grease Bands) در درختان میوه است. به کارگیری روشهای شیمیایی کنترل آفات، از روشهای فیزیکی و بیولوژیکی گسترده تر است و فقط با مساعدت این روشها قادر به کنترل موثر آفات شده ایم به نحوی که مثلا تولید غلات به صورت قابل ملاحظه ای افزایش یافته است.

البته آفتکشهای شیمیایی عامل بروز اثرات جانبی ناخوشایندی مانند گاهأ به هم زدن تعادل بیولوژیکی (خصوصا در اثر مصرف نادرست ماده شیمیایی)، بروز مقاومت در آفات نسبت به آنها در مورد آنهایی که به سرعت از یک نسل به نسل دیگر منتقل میشوند و خصوصا دوام برخی از آفتکشها و متابولیتهای آنان در گیاهان و سایر مواد درو شده گردیده اند. این اثر وجود باقیمانده از عوامل مهم در مورد دارو است که در اینجا بحث ما را تشکیل میدهد.

موارد استفاده از کنترل آفات، محافظت گیاهان در حال رشد، محصولات گیاهی در انبارها، مواد، کنده ها، چوب و حتی بهداشت عمومی را شامل است. محافظت از گیاهان که غالبا در کشت گیاهان دارویی بسیار حائز اهمیت است، شامل تمام شاخه های کشاورزی مانند کشت محصولات قابل کشت، میوه، گیاهان دارویی، سبزیجات و گیاهان تزئینی و همچنین چمنزارها، محصولات گلخانه ای و به همان اندازه با اهمیت، جنگلها است. حفظ گیاهان همچنین شامل عملکرد بر دانه و خاک نیز میباشد. هدف از محافظت انبار، دفع یا نابودسازی آفاتی مانند حشرات، کرمها (Mites) و جوندگان (Rodents) در محصولات درو شده است. کنترل آفات و یا بهتر از آن یعنی دور نگاهداشتن آفات از انبارها نقش عمده ای را در اینجا ایفا مینماید.