اتصال عوامل هدفمند به لیگاند هاینیک و نشاندار سازی با تکنسیم-۹۹m

در سال ۱۹۹۶ گروهی از محققان هاینیک (۲-هیدرازینو نیکوتینیک اسید) را به عنوان یک شلاتور معرفی کردند که می‌توانست به عنوان یک پل مابین بیومولکول و تکنیسیم عمل کند. پس از معرفی این شلاتور تمایل زیادی برای استفاده از آن در نشاندارسازی بیومولکول‌ها به وجود آمد.

بیشترین استفاده از هاینیک برای نشاندارسازی پپتیدها بوده است اما قابلیت استفاده از این شلاتور در نشاندارسازی آنتی بادی‌ها و الیگونوکلئوتیدها نیز گزارش شده است. مشتقات اکتروتاید نشاندار شده با استفاده از این لیگاند در تحقیقات بالینی به عنوان یک رادیوداروی رایج برای تصویربرداری از تومورهای نورو اندوکراین و تومورهای غیر اندوکراین مانند سرطان ریه سلول کوچک که دارای گیرنده‌های سوماتواستاتین هستند بکار می روند. در این میان می توان به ^۹۹mTc-(EDDA)-HYNIC-TOC (تکرئوتاید)، ^۹۹mTc HYNIC TATE، ^۹۹mTc-(EDDA)-HYNIC-NATE اشاره کرد. مطالعات صورت گرفته بر روی بیماران مبتلا بیان کننده دقت و حساسیت بالای این رادیوداروها در تشخیص سرطان های سوماتواستاتین مثبت می باشد. این در حالی است که پایداری بالای این مشتقات نشاندار با ^۹۹mTc به صورت برون تنی و در بدن موجوده زنده در مطالعات پیش بالینی تایید شده بود و توزیع بیولوژیک این مشتقات کلیرانس خونی سریع،که عمدتا از طریق سیستم صورت می گرفت، و بالا بودن نسبت جذب تومور به بافت غیر هدف در بدن موجود زنده را نشان می داد. در سال ۲۰۱۳ از مشتق بمبزین نشاندار با ^۹۹mTc با لیگاند هاینیک در حضور کولیگاند تریسین برای مطالعه مقدماتی بالینی در تصویربرداری از مردان مبتلا به سرطان پروستات استفاده شد. بمبزین و مشتقات آن با افینیتی بالایی به رسپتور GRP متصل می شوند. بنابراین این رسپتور به عنوان یک هدف در انواع بدخیمی ها مانند سرطان پروستات اولیه و متاستاتیک که بیان بالایی از GRPR را دارند، مورد توجه قرار گرفته است. بررسی ها بر روی مشتق بمبزین Aca-BBN(7–۱۴) نشان داد که این پپتید با بازده بالایی با ^۹۹mTc نشاندار شده و علیرغم نتایج نسبتا مساعد در موش های مبتلا به سرطان پروستات انسانی، تنها برخی از مطالعات بالینی با موفقیت همراه بوده است که به پایداری کم پپتید در بدن موجود زنده و همچنین پایین بودن سطح رسپتور GRP در سرطان پروستات اولیه نسبت داده شد.

علاوه بر پپتید ها، اولین بار استفاده از لیگاند هاینیک به عنوان یک لیگاند دو عاملی به منظور نشاندار کردن آنتی بادی ها، برای تصویربرداری از التهاب و بیماری های عفونی صورت گرفت. مقایسه عملکرد آنتی بادی پلی کلونال IGg نشاندار با دو رادیوایزوتوپ ^۹۹mTc (با استفاده از شلاتور هاینیک) و ^۱۱۱In در بدن موجود زنده نشان داد که هر دو رادیو دارو بعد از گذشت ۲۴ ساعت بیشترین تجمع را در محل عفونت دارند. با این تفاوت که در آنتی بادی نشاندار با ^۹۹mTc میزان تجمع در ریه، کبد و طحال تا حدودی بیشتر بود. به دنبال این مطالعه، مطالعات متعدد دیگری در استفاده از شلاتور هاینیک در نشاندار سازی آنتی بادی ها با ^۹۹mTc صورت گرفت. نشاندار سازی آنتی بادی تراستوزومب، که به عنوان یک داروی تایید شده در درمان مبتلایان به سرطان سینه بوده و با سمیت قلبی همراه بوده است، با ^۹۹mTc نشان داد که این رادیو دارو می تواند در تصویربرداری غیر تهاجمی از سرطان سینه و اسکن تمام بدن برای جستجوی متاستازهای HER2 مثبت موثر باشد. Calzada و همکارانش گزارش کردند که توزیع زیستی این آنتی بادی نشاندار در موش های معمولی کلیرانس خونی آهسته، جذب بالای کبدی و جذب ناچیز در کلیه و سایر ارگان ها و تصویربرداری در موش های ماده مبتلا، جذب توموری مناسب را در ۲ ساعت پس از تزریق نشان دادند. مطالعات اندکی در ارتباط با اتصال الیگونوکلئوتید ها به شلاتور هاینیک و نشاندار سازی آنها با ^۹۹mTc انجام شده است. بیشتر مطالعات در این باره بر روی آنتی سنس ها صورت گرفته است. مولكول آنتي سنس، اسيد نوكلئيك مكملي است كه به طور اختصاصي به mRNA هدف خود متصل مي شود و از ترجمه آن جلوگيري مي كند. از بین آنها می توان به یک DNA تک رشته ای ۲۰ الیگومری اشاره کرد که mRNA مربوط به انکوژن MDM2 را که در بسیاری از سرطان های انسانی بیانش افزایش می یابد، هدف قرار می دهد. در مطالعه انجام شده آنتی سنس فوق با استفاده از لیگاند دو عاملی هاینیک با ^۹۹mTc نشاندار شده و بر روی سطح لیپوزوم قرار گرفت و بررسی برون تنی آن با استفاده از رده سلولی آدنوکارسینومای سینه MCF-7 به منظور ارزیابی سطوح mRNA MDM2 انجام گرفت. کاهش سطوح mRNA مربوطه در بررسی برون تنی و جذب قابل توجه این توالی نشاندار در سلول های سرطانی در موش های نود در ۱ الی ۱۰ ساعت پس از تزریق، نشان داد که تجمع ^۹۹mTc-HYNIC-ASON متصل به لیپوزوم در بافت های سرطانی سینه کاملا اختصاصی بوده و می تواند به یک روش امیدوارکننده در تشخیص بیان MDM2 در سرطان سینه در انسان بدل شود.

 

نویسنده مقاله: خانم دکتر زهره نوع پرست متخصص داروسازی هسته ای