نکات تستی و کنکوری مبحث صابونها در شیمی دبیرستان

نکات تستی مبحث صابونها در شیمی دبیرستان

معرفي و كاربرد چند صابون خاص:

۱- صابون مراغه: معروف ترين صابون طبيعي و سنتي ايران است. براي تهيه آن ، پيه گوسفند و سود سوز آور (NaOH) را در ديگ هاي بزرگ با آب براي چندين ساعت مي جوشانند و پس از قالب گيري آن ها را در آفتاب خشك مي كنند. اين صابون افزودني شيميايي ندارد و به دليل خاصيت بازي براي موهاي چرب استفاده مي شود.

۲- صابون گوگرد دار: براي از بين بردن جوش صورت و همچنين قارچ هاي پوستي استفاده مي شود.

۳- صابون كلردار: كلر در صابون باعث افزايش خاصيت ضد عفوني كنندگي و ميكروب كشي صابون ها مي شود.

۴- صابون فسفات دار: افزودن نمك هاي فسفات موجب افزايش قدرت پاك كنندگي شوينده ها مي گردد زيرا يون هاي فسفات با يون هاي كلسيم و منيزيم موجود در آب سخت واكنش مي دهند و از تشكيل رسوب و ايجاد لكه جلوگيري مي گنند.

نكته ۱- از نوعي صابون سنتي در تنور نان سنگك براي چرب كردن سطح سنگ ها استفاده مي شود.

نكته ۲- درجنوب ايران نيز گياهي به نام اشنان (اشلونگ) مي رويد كه مغز ريشه ي آن را خشك مي كردند و از آن به عنوان شوينده استفاده مي كردند.

 

عوارض استفاده از شوينده ها:

هر چه شوينده اي مواد شيميايي بيش تري داشته باشد ، احتمال ايجاد عوارض جانبي آن بيش تر خواهد بود به همين دليل مصرف زياد شوينده ها و تنفس بخار آن ها ، عوارض پوستي و بيماري هاي تنفسي ايجاد مي كند.

 

پاك كننده هاي خورنده:

پاك كننده هايي هستندكه بتوانند با رسوب ها و آلاينده ها واكنش شيميايي داشته باشند و آن ها را به فرآورده هايي تبديل كنند كه با آب شسته شوند. اين پاك كننده ها از نظر شيميايي فعال هستند و خاصيت خورندگي دارند. به همين دليل نبايد با پوست تماس داشته باشند.

نكته ۱- پاك كننده هاي صابوني و غير صابوني تنها بر اساس بر هم كنش ذره ها عمل مي كنند اما پاك كننده هاي خورنده علاوه بر بر هم كنش ها ، با آلاينده ها واكنش مي دهند.

نكته ۲- رسوب تشكيل شده بر روي ديواره ي كتري، لوله ها ، آب راه ها و ديگ هاي بخار تنها با پاك كننده هاي خورنده قابل شستشو هستند.

نكته ۳- هيدرو كلريك اسيد(جوهر نمك) ، سديم هيدروكسيد و سفيد كننده ها از جمله پاك كننده هاي خورنده محسوب مي شوند.

نكته ۴- كاغذ pH در محيط بازي (قليايي) آبي رنگ و در محيط اسيدي نارنجي يا قرمزو در محيط تقريباً خنثي زرد مي شود و با كمك آن مي توان خاصيت يك شوينده را فهميد.

نكته ۵- گل ادريسي در محيط اسيدي آبي و در محيط قليايي قرمز رنگ است.

نكته ۶- محلول جوهر نمك و سركه سفيد هردو اسيدي ، و صابون و محلول سود هر دو قليايي هستند.

 

پاك كننده ي لوله باز كن:

نوعي پاك كننده كه به شكل پودر عرضه مي شود شامل مخلوط سديم هيدروكسيد و پودر آلومينيم است. از اين پاك كننده براي باز كردن مجاري مسدود شده در برخي وسايل و دستگاه هاي صنعتي استفاده مي شود كه به صورت زير عمل مي كند:

در رابطه با عملكرد اين پاك كننده به موارد زير توجه كنيد:

۱- اين پاك كننده از نوع پاك كننده هاي خورنده است و به همين دليل از آن براي باز كردن لوله ها و مجاري استفاده مي شود، زيرا مي تواند با آلاينده ها و رسوبات واكنش نمايد.

۲- واكنش اين مخلوط با آب گرماده است و اين موضوع باعث افزايش قدرت پاك كنندگي مي شود زيرا افزايش دما سرعت واكنش هاي شيميايي را بالا مي برد وهمچنين چربي هاي تجمع كرده را ذوب مي كند.

۳- توليد گاز هيدروژن در اين واكنش باعث افزايش فشار داخل لوله شده و با كمك آن لوله ها راحت تر باز مي شوند.

 

دکتر مهدی نباتی